Bijna iedereen wil tegenwoordig ook een energiezuinig huis hebben. Of zelfs nog beter (denken we): nul-op-de-meter (NOM)!

Is ons huis NOM?

Hierover krijg ik regelmatig vragen van mensen. De meest gestelde vraag is de volgende: Johan, hoe kan het dat jullie huis niet het eerste huis in Veldhoven is dat NOM is? Jullie hebben toch de meest energiezuinige woning van Veldhoven?

Een hele begrijpelijke vraag waarop ik het antwoord stap voor stap ga uitleggen. De uitleg is best ingewikkeld, maar ik doe m’n best het zo eenvoudig mogelijk te beschrijven.

Zoals iedereen weet, kost het verwarmen en het koelen van een woning (ja, koelen is bij een moderne woning onontkoombaar !!) energie. In 1979 is aan de TU Delft een 3-stappen strategie ontwikkeld om een energiezuinig ontwerp te maken. Deze 3 stappen, ook wel Trias Energetica genoemd, zijn in de eenvoudigste vorm:

Stap 1. Beperk de energievraag.
Stap 2. Gebruik energie uit hernieuwbare bronnen (zon, wind, waterkracht e.d.).
Stap 3. Gebruik eindige energiebronnen (gas, olie e.d.) efficient.

Voor energieneutrale woningen is een extra stap nodig:

Stap 4. Indien gebruik van eindige (fossiele) energiebronnen onvermijdelijk is, gebruik ze dan zeer efficient en compenseer deze op jaarbasis met 100% hernieuwbare energie.

(bron: Infoblad Trias Energetica en energieneutraal bouwen, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, juni 2013)

Ik ga nu eerst uitleggen wat deze 4 stappen betekenen en als laatste zal ik antwoord geven op de probleemstelling van de eerste alinea.

Stap 1. Het beperken van de energievraag

De eerste stap is meteen een lastige. Want hoe doe je dit? Nou, zullen sommigen zeggen: dan moet je EPC=0 bouwen. Enerzijds klopt dit, maar het probleem is dat de EPC een rekenmethode is die alleen in Nederland wordt gebruikt en niet geverifieerd is. Eigenlijk is de EPC niet geschikt voor zeer energiezuinige woningen. Dit is breed onderkend, en daarom is er een nieuwe norm bedacht: BENG wat staat voor Bijna Energieneutrale Gebouwen. Je kunt hier alles over lezen op de website van de RVO: http://www.rvo.nl/onderwerpen/duurzaam-ondernemen/gebouwen/wetten-en-regels-gebouwen

De BENG gaat ook verder dan de EPC. De BENG-norm kijkt namelijk naar drie aspecten (voor details zie https://www.rvo.nl/sites/default/files/2015/10/Handreiking%20BENG.pdf):

  • De energiebehoefte van het hele gebouw voor koeling en verwarming in kWh per m2 per jaar.
  • Het maximale primaire energiegebruik voor koeling, verwarming, ventilatie en warmtapwater in kWh per m2 per jaar.
  • het minimale percentage aan duurzame energie waaruit alle verbruikte energie voor koeling en verwarming moet bestaan.

Het aantal m2 dat je moet gebruiken in de berekening is ongeveer de woonoppervlakte. Dus een woning met 2 etages van elk 75 m2 is 150 m2.

Samengevat: aan het getal EPC=0 kun je niet zien wat de energievraag van de woning is. Aan de BENG getallen wel.

Om het nog iets ingewikkelder te maken: er is ook al langere tijd een andere rekenmethode die tot doel heeft de energievraag te beperken. Dit is de PHPP berekening die ontwikkeld is door de Duitse professor Wolfgang Feist die in 1996 het Passiv Haus Institut in Darmstadt heeft opgericht. Voor meer informatie zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Passiefhuis en www.passivehouse.com (engels/duitstalig) en http://vdstoel.nl/een-energiezuinige-woning/de-eisen-aan-een-passiefhuis. Sommige Europese landen hebben gekozen voor deze methode om aan de Europese eisen te voldoen. Nederland heeft voor een nieuwe eigen methode: BENG gekozen.

De Passiefhuis eisen zijn strenger dan die gesteld zijn in BENG. De meerkosten zijn meestal beperkt. Sommige deskundigen die ik heb gesproken zeggen dat de er voor Passiefbouwen geen meerkosten zijn.

Voor BENG geldt een maximale energiebehoefte (verwarming + koeling) van 25 kWh per m2 per jaar.

Voor PHPP geldt een maximale energiebehoefte (verwarming) van 15 kWh per m2 per jaar.

Stap 2. Gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen

De EPC methode zegt hier niets over. De BENG en PHPP (vanaf versie 9) wel. Ik zal het verschil proberen uit te leggen.

De BENG stelt dat het aandeel hernieuwbare energie minimaal 50% moet zijn.

In de PHPP 9 wordt hier iets andere mee omgegaan. Hier worden aan Plus en Premium huizen eisen gesteld aan de hoeveelheid energie die een huis op moet wekken (de Classic stelt hier geen eisen aan). Voor een Plus huis is dit > 60 kWh per m2 grondoppervlakte van het gebouw. Voor Premium huizen is dit > 120 kWh per m2 grondoppervlakte van het gebouw.

Stap 3. Gebruik eindige energiebronnen efficient

De Trias Energetica stelt:
Voor energieneutrale woningen geldt bovendien: Indien gebruik van eindige (fossiele) energiebronnen onvermijdelijk is, gebruik ze dan zeer efficient en compenseer dit op jaarbasis met 100% hernieuwbare energie.

Dit is een hele fraaie zin. Want wat betekent dit in de praktijk? Dit betekent dat als je electriciteit in de winter nodig hebt, je extra electriciteit in de zomer op moet wekken om de opslagverliezen te compenseren. Een andere mogelijkheid is dat je energie zelf op gaat slaan.

De BENG stelt dat het maximale primair fossiel energiegebruik voor een woning maximaal 25 kWh per m2 per jaar is.

In de PHPP wordt voor Plus huizen een maximale energievraag van 45 kWh per m2 per jaar geeist van de totale woning, inclusief tapwater en huishoudelijk energieverbruik en dergelijke. Voor Premium huizen wordt een maximale energievraag van 30 kWh per jaar geeist.

Stap 4. Energiezuinig: NOM of Passief?

In de eerste alinea van deze pagina werd het dilemma NOM versus ons huis, dat een passiefhuis (Plus) is, genoemd. Hoe zit dit nu?
Met de informatie die in Stap 1 tot en met 3 is beschreven, is duidelijk gemaakt wat het verschil is tussen een NOM en een passiefhuis.

Bij een NOM woning is 1 ding belangrijk (zie voor definitie http://www.rvo.nl/onderwerpen/duurzaam-ondernemen/gebouwen/wetten-en-regels-gebouwen/begrippenlijst/wettelijke/gecertificeerde-begrippen):
Een NOM woning heeft op jaarbasis per saldo een gemiddeld totaal energieverbruik van nul. Het gaat hierbij om alle energieverbruiken die op de energiemeter(s) in de woning zichtbaar zijn.

Samengevat:

  • Voor een NOM woning maakt het niet uit hoe goed deze is geïsoleerd. Ook een oude woning uit de jaren 70 kan zonder extra isolatie NOM gemaakt worden!
  • Als we ons huis volgens BENG hadden ontworpen, zou het energieverbruik vermoedelijk zo’n 25 kWh/m2/jaar zijn. Bij 310 m2 woonoppervlak is dit 7750 kWh voor verwarming; 3650 kWh voor tapwater (5 personen) en 4000 kWh voor de rest. Als je dit all-electric in combinatie met een luchtwarmtepomp opwekt, heb je (ruwe schatting) 7750 / 3 + 3650 / 2,5 + 4000 = 8000 kWh elektriciteit nodig. De deelfactoren 3 resp. 2,5 zijn de COP (Coefficient of Performance) van de warmtepomp. Met een (veel duurdere) aardwarmtepomp haal je nog een iets hoger rendement.
  • Ons huis verbruikt volgens PHPP 11 kWh/m2/jaar; dit is dus 3410 kWh voor verwarming. De verwarming wordt 100% verzorgd door een houtkachel. Tapwater in de winter ook. In de zomermaanden gebruiken we de luchtwarmtepomp. Dit kost dit ongeveer 2400 / 4 = 600 kWh. Omdat we deze alleen in de zomer gebruiken is de COP hoger. Het totale elektriciteitsverbruik wordt dan 600 + 4000 = 4600 kWh.
  • Ons huis heeft 5000 kWh aan zonnepanelen.
  • In een vorige blog heb ik beschrijven hoe goed ons huis het het eerste jaar heeft gedaan!
  • Nu gaan we nog een stapje verder. Het opwekken van electriciteit met PV-panelen is goedkoop in de zomer, maar duur in de winter. Als ik uitga van de PHPP getallen, kost electriteit opwekken voor verwarming (in de winter) 1,75x zoveel als met PV-panelen opwekken. Voor tapwater geldt een factor van 1,3 (ervan uitgaande dat je dit ook in de zomer doet – anders was het getal nog hoger!). Deze verliesfactor wordt gebruikt om verliezen te compenseren bij het gebruik van batterijen.
  • Dus om een woning als de onze die volgens BENG is ontworpen volgens Trias Energetica energieneutraal te maken, heb je 1,75*7750/3 + 1,3*3650/2,5 + 4000*1,3 = 11.618 kWh aan PV-panelen nodig, dus bijna 50% meer dan volgens NOM nodig is!
  • Om onze woning volgens Trias Energetica energieneutraal te maken, hebben we 4600 * 1,3 = 5980 kWh aan PV-panelen nodig, dus slechts 20% meer dan volgens NOM nodig is.

Duizelt het je nu? Lees de blog gerust nog een keer door. Mocht het nog niet duidelijk zijn, stuur me dan even een berichtje en zal ik proberen het nodig duidelijker uit te leggen.