Inleiding

We wonen nu meer dan 3 jaar met veel plezier in onze nieuwe woning. Daarom krijgen we regelmatig de vraag van vrienden en bekenden: zijn alle problemen nu opgelost? Het antwoord is helaas negatief. Wij vinden dat er eigenlijk nog best veel problemen over zijn. Corrie en ik hebben hier regelmatig over gesproken: moeten we al onze problemen in onze blog beschrijven? We hebben er aanvankelijk voor gekozen dit niet te doen. Eigenlijk om een eenvoudige reden: problemen zijn normaal, en wij vinden het ook normaal om leveranciers de gelegenheid te geven om problemen ordentelijk op te lossen.
Maar nu we meer dan een jaar verder zijn en enkele serieuze problemen nog steeds niet opgelost zijn, zijn we tot de conclusie gekomen dat het goed is om deze te beschrijven. Ter vermaak? Nee, ter lering. De problemen waar we nu nog mee zitten zijn het vermelden waard. Als u verder leest, zult u begrijpen waarom. Op deze pagina de Daikin Altherma lucht water waterpomp.

Nog 2 problemen over: te hoog stroomverbruik en te laag rendement [inmiddels verklaard]

Wij hebben een Daikin Altherma EHBX08C3V + ERLQ006CV3 6 kW lucht/water warmtepomp (LWP). Deze is bedoeld om in de zomer het tapwater te verwarmen en het huis te koelen. In de winter is deze als backup bedoeld voor de houtkachel.
Onze installateur heeft deze installatie ontworpen met ondersteuning van Daikin. Maar wat bleek nadat de warmtepomp geplaatst was (januari 2016): er waren heel veel fouten gemaakt. Zowel bij het ontwerp als de installatie. Helaas teveel om in deze blog op te noemen.. Waar we nu staan is dat de installatie installatietechnisch helemaal goed lijkt te zijn (dec 2016), maar er zijn nog 2 serieuze problemen: het stroomverbruik is te hoog en het rendement te laag.

Oplossen van de problemen gaat tergend langzaam

Begin februari 2017 heeft de serviceorganisatie van Daikin (Servicened) een laptop aan de binnenunit gekoppeld heeft om te meten. Op 21 februari kwamen eindelijk de meetresultaten binnen.
De conclusies uit dit rapport waren:

  1. Uit de monitoring blijkt dat er geen afwijkingen in de data van de warmtepomp te zien zijn, deze functioneert naar behoren.
  2. Een relatief hogere COP (rendementsfactor) is te verklaren uit de opzet van de gehele installatie.

Adviezen voor een zo zuinig mogelijke werking van de warmtepomp:

  1. Op CV-bedrijf instellen op weersafhankelijke regeling
  2. Zo laag mogelijke aanvoerwatertemperaturen
  3. Regeling instellen op “langzaam” met een dT van 5K

Dit was iets nieuws voor ons: de dT zou niet goed staan. Nooit geweten hoe deze moet staan, nergens documentatie te vinden. Nu blijkt deze voor koelen op 5K te staan en voor verwarmen op 10K. Tig keer gecontroleerd door allerlei ‘deskundigen’, maar toch weer een foute instelling… Daarom dT voor verwarmen aangepast naar 5K. Vervolgens weer een week getest met helaas bedroevend resultaat. CV COP is nu ongeveer 3 en tapwater COP 2.

Dan maar installateur in gebreke stellen

Daarom restte ons niets anders dan de installateur in gebreke te stellen met een cc naar Daikin. Zij zijn tenslotte mede-verantwoordelijk, want zij hebben de installatie mede ontworpen. Met daarbij het verzoek voor een bespreking bij ons thuis met ter zake deskundige mensen om de volgende zaken te bespreken:

  1. De te lage COP meetresultaten
  2. Het te hoge stroomverbruik van de warmtepomp
  3. De benodigde aanpassingen om deze problemen op te lossen

En als ze dit niet doen, schakelen wij op hun kosten een deskundige in die ons gaat assisteren bij het oplossen van de problemen.

Op vrijdag 10 maart 2017 vond het gesprek plaats met een/de productspecialist van Daikin en de installateur.
Nadat ik eerst duidelijk had gemaakt waarom ik van mening ben dat Daikin medeverantwoordelijk is voor het oplossen van deze problemen, hebben we enkele uren besteed aan de analyse van de genoemde problemen. Wij hadden afgesproken dat Daikin binnen enkele dagen een gespreksverslag op zou sturen, maar helaas heb ik deze tot op de dag van vandaag (nu 23 maart 2017) nog niet ontvangen. Daarom maar een gespreksverslag van mijn kant in deze blog, misschien dat dat helpt.

De analyse

Als eerste werd in het gesprek duidelijk dat het meten van het rendement (COP) van warmtepompen niet eenvoudig is. Je wilt namelijk weten hoeveel warmte er is gegenereerd. Het meten hiervan in de LWP is niet nauwkeurig en wordt daarom benaderd. Het meten van het elektriciteitsgebruik is stukken eenvoudiger. Daikin is niet in staat om aan te geven waar het probleem zit. De laptop bleek maar 4 dagen gelogd te hebben en hij kon niet laten zien hoe deze resultaten eruit zagen. Ik kon van dag tot dag, per 10 minuten, exact laten zien wat het stroomverbruik van de warmtepomp was dankzij mijn Youless kWh meter en Enelogic online verbruiksmeter. Uiteraard niet gekalibreerd, maar ik heb het afgelopen jaar geleerd dat de resultaten binnen enkele procenten nauwkeurig lijken te zijn. Deze meetresultaten lieten zien dat op sommige momenten, tijdens het verwarmen van tapwater, de stroom meer dan 10% hoger is dan het maximale stroomverbruik volgens de technische gegevens van de warmtepomp. Dit kan niet goed zijn.

Verder hebben we gesproken over hoe het tapwater verwarmd wordt. Bij het inschakelen van de verwarming is deze mogelijk niet maximaal efficient, om deze reden moeten we deze verwarmingscyclus zo lang mogelijk maken. Deze instelling zou ik aanpassen.
Verder viel in de Enelogic meetresultaten op dat tijdens CV bedrijf de warmtepomp heel vaak aan/uit gaat. De Siemens naregeling logt elk kwartier de stand van elke klep en de temperatuur van elke ruimte. Bij bestudering van deze logging kwamen we op het vermoeden dat dit komt door de Siemens naregeling, die bepaalt of er al dan niet verwarmd moet worden. Dit zou ik navragen bij Siemens.
Om meer duidelijkheid te krijgen over het al dan niet goed werken van de warmtepomp, gaat Daikin een uitgebreide meetsessie opzetten met gekalibreerde kWh meters en warmtemeters.

Hoe is het verbruik bij andere gebruikers?

Uiteraard was ik ook erg nieuwsgierig naar problemen bij andere Daikin gebruikers. Er is een installateur in het midden van het land die ook soortgelijke problemen meldt. Daikin is blij dat er zo weinig mensen zijn die meten hoe goed de warmtepomp werkt. Dit geeft te denken wat er nu in het land is geïnstalleerd… Ik vermoed dat het electriciteitsverbruik in veel huishoudens veel te hoog is. Ik heb regelmatig contact met de stichting Passiefbouwen. Een van de bestuursleden vroeg mij onlangs: “Johan, weet jij een woning waar een Lucht-Water warmtepomp goed werkt?” Helaas moest ik deze vraag negatief beantwoorden. Simpelweg omdat ik niemand ken met een LWP.

Zoals al eerder geschreven, heb ik na het bezoek van Daikin niets meer van hen vernomen. Inmiddels is mij duidelijk (en heb ik ook aan Daikin gemaild) dat de Siemens naregeling ingesteld kan worden bij welke gemiddelde klepstand de warmtevraag aan en uit moet gaan. Helaas hier ook nog geen reactie op.
Verder heeft een langere tapwater verwarmingssessie geen noemenswaardige invloed op de COP.

28/3/2017: Daikin stuurt een mail waarin ze melden de meetapparatuur volgende week te zullen plaatsen.
19/4/2017: Daikin stuurt een mail waarin ze melden dat de levertijd toch nog wat langer is. Nog even geduld dus 😉 (ik schrijf dit op 29/4)
17/5/2017: Daikin installeert de meetapparatuur: een Kamstrup warmtemeter en een Kamstrup kWh meter. Vanaf vandaag ga ik ook weer zelf bijhouden hoe de performance van de warmtepomp is.
20/5/2017: Met een frisse blik lees ik dit artikel nog eens door en ga ik enkele zaken nog eens nalopen. Dit levert enkele opvallende zaken op.

Wat zegt de documentatie?

In de documentatie die ik heb (installers reference manual van 2012) staat dat de buitenunit op 20A afgezekerd moet worden, terwijl er een 16A stop inzit. Ook logisch, want anders moet je een 3x35A hoofdaansluiting hebben, en wij hebben een 3x25A aansluiting. Vreemd dat er op de buitenunit staat dat deze 16A afgezekerd moet worden. Hoe zit dit? Het zit me toch niet lekker en ik ga typenummers vergelijken met de documentatie. Nu komt de aap uit de mouw: ik heb een oude (2012) installers reference manual! Na enig zoeken de nieuwe (2015) versie gedownload en vergeleken met de oude. Hierin vallen enkele opmerkelijke zaken op. Ten eerste wordt hier vermeld dat de buitenunit een 16A groep nodig heeft. Ten tweede zijn de capaciteitstabellen verdwenen! De capaciteitstabellen geven nl. aan wat het opgenomen en afgegeven vermogen is in relatie tot de buitentemperatuur en de afgegeven temperatuur. Hier gaat vast een goede verklaring voor komen, want mij is verschillende keren door Daikin verteld dat de rendementswaardes in de capaciteitstabellen gewoon gehaald worden door de warmtepomp. Maar het goede nieuws is dat dit zou kunnen betekenen dat de hoge stromen die ik heb gemeten, correct zijn.

25/7/2017: Zonder enige communicatie tussen Daikin en mij kreeg ik vorige week de melding dat ze een en ander hebben gemonitord en de spullen op komen halen. Vandaag kwamen ze dus langs en hebben ze de warmtemeter meegenomen. De kWh meter hangt er nog;) Ik ben benieuwd of ik ooit nog resultaten van hen ga krijgen.

27/10/2017: Omdat ik al lange tijd niets meer heb vernomen van Daikin, maar eens een reminder gestuurd. Tot mijn verrassing volgt snel hierop een mailtje met een uitgebreide analyse en een voorstel om een en ander toe te komen lichten. Wat nog verrassender is dat ze ineens geïnteresseerd zijn in mijn meetresultaten.

Belangrijkste conclusie: de warmtepomp heeft op sommige momenten heel veel korte acties (d.w.z. aan/uit) en dit is slecht voor het rendement.

Vervolgens analyseer in mijn loggegevens van temperaturen, klepstanden en verbruiken in de gemeten periode en zie ik deze problemen niet op deze manier terug. Vervolgens mijn analyse naar Siemens en Daikin gestuurd. Siemens reageert ongeveer per ommegaande en deelt mijn analyse. Vermoedens: 1) lucht in het systeem 2) koelafgifte te laag waardoor warmtepomp niet goed werkt.

30-31/10:/2017 De productspecialist van Daikin stuurt mij een mail en wil morgen 31/10 langskomen. Prima. In dit gesprek vergelijken we de resultaten die Daikin met z’n laptop en warmtemeter heeft gemeten met het elektriciteitsverbruik dat ik heb gemeten. Hun elektriciteitsmeting was niet goedgedaan..

Conclusies:

  1. In de meetperiode (mei t/m augustus) heeft het systeem met een COP van 4,82 gekoeld – keurig! en met een COP van 2,23 tapwater verwarmd – slecht!
  2. Daikin heeft (nog) geen verklaring van de lage COP van de tapwater verwarming die ik al binnen maand na installatie van de warmtepomp had geconstateerd.
  3. Er is vooralsnog geen reden om te twijfelen aan onze installatie. Dus vermoedens van Siemens (lucht in het systeem en te lage koelafgifte) hebben we verworpen.

De volgende vragen blijven nu over:

  1. Waarom is bij tapwater verwarming het rendement zo laag?
  2. Waarom heeft Daikin dit niet eerder geconstateerd?

Daikin heeft me beloofd dat ze vraag 1 uit gaan zetten bij hun collega’s in Belgie.

Voor 2. heb ik enkele vermoedens:

  1. Veel warmtepompen worden verkocht met een zonnecollector. In deze installaties is het rendement van de warmtepomp lastiger te meten.
  2. Is er iemand die dit ooit goed gemeten heeft?
  3. En dan blijft het natuurlijk vreemd dat die capaciteitstabel verdwenen is uit de technische documentatie. Dus is dit probleem toch bij Daikin bekend?

Ik had het eigenlijk al opgegeven, maar nu wordt het toch weer leuk om verder uit te zoeken waarom de warmtepomp z’n rendement niet haalt. Heeft iemand een idee? Ik blijf benieuwd 😉

17/11/2017: De productspecialist van Daikin stuurt mij een hele warrige mail waarin hij concludeert dat de warmtepomp technisch naar behoren werkt. De lage COP bij tapwaterverwarming wordt verklaard en de conclusie wordt getrokken dat “hierin is niets te veranderen, het is zoals de warmtepomp is ontworpen. …. Wij vertrouwen er op u hiermee voldoende geïnformeerd te hebben “. Als reactie heb ik de conclusies netjes op een rij gezet en hier mijn analyse aan toegevoegd. Wat mij betreft is de cirkel rond. Het is mij nu ook duidelijk waarom de capaciteitstabellen uit de documentatie zijn gehaald.

Ik denk dat ik ook een oplossing voor Daikin heb als ze hun gezicht willen redden. Want laat dit duidelijk zijn: niet alleen ik heb last van dit lage rendement; dit geldt voor alle gebruikers die gebruik maken van de feature tapwater verwarming. Deze oplossing is een softwarematige. Wat ze moeten doen is een optie toevoegen om de warmtepomp bij tapwaterverwarming niet op 100%, maar op 70% te laten draaien in bepaalde situaties (die Daikin beter kent dan ik).

5/12/2017: De productspecialist van Daikin stuurt mij een mail waarin hij herhaalt dat de warmtepomp technisch goed functioneert. Verder komt hij met een voorstel om de secundaire zone van de CV verwarming te gaan gebruiken voor tapwater verwarming. Dan zou het rendement wel goed moeten zijn. Op zich een creatieve oplossing, maar hier zitten veel haken en ogen aan: zowel uitvoeringstechnisch als qua bediening.

Bovendien: nu duidelijk is wat de oorzaak van het probleem is, ben ik er zeker van dat alle warmtepompen van Daikin in de markt tapwater met een veel te laag rendement verwarmen. Dit wil je als fabrikant toch niet? En als consument helemaal niet.

In mijn antwoord heb ik Daikin aangesproken op hun professionaliteit en sterk aangeraden het probleem gewoon (met een software update) op te lossen.

19/12/2017: De productmanager van deze apparaten van Daikin is langs geweest. Eindelijk iemand die me precies uit kon leggen hoe het zit. Voldoende voer voor enkele blogposts. Ik zal me hier beperken tot mijn probleem.

De oorzaak van de lage COP bij tapwaterverwarming is eenvoudig: bovenstaande analyse klopt helemaal. Het apparaat werkt technisch goed. De oplossing? Die begint bij de documentatie. De veelgenoemde capaciteitstabellen hebben alleen betrekking op CV verwarming. De COP van tapwater verwarming staat niet in de documentatie. Deze is alleen terug te vinden op de keuringscertificaten. Voor dit apparaat is deze 2,16. Die van ons doet het dus beter 😉 Dit kan niet zomaar aangepast worden in de software omdat het tapwatergedrag van een verwarmingsketel sterk is gereguleerd door de overheid. Ook in Nederland, uiteraard elk land voor zich in Europa. Hier ligt dus nog wat huiswerk voor de markt, want het kan tegenwoordig echt veel beter. Dus met dank aan de sterk verouderde regulering in Nederland werkt mijn warmtepomp (lees: elke warmtepomp in Nederland) voor tapwaterverwarming veel slechter dan nodig (en veel duurder dan op gas).

Met deze constatering sluit ik dit topic.

Tot slot nog enkele adviezen die ik kreeg, en graag met u deel:

  1. De buitenunit staat nu op +/- 10 cm van de grond. Het advies is deze (i.v.m. sneeuw) op een hoogte van 20 cm te plaatsen.
  2. Elke 2 jaar moeten de dunne metalen plaatjes (verdamper) van de buitenunit gereinigd worden met een huis-tuin-en-keuken stoffer en eventueel een compressor. Als er plaatjes krom zijn, kun je recht buiten met een zgn verdamper kam.
  3. Er moet een magnetische vuilafscheider voor de binnenunit geplaatst worden. Deze is nu ook aangebracht.

Begin 2019 was ik door Daikin uitgenodigd voor een event en een bezoek aan hun fabriek in Oostende. Op dit event werd een toelichting gegeven op hun nieuwste generatie warmtepompen.
Deze apparaten hebben een nog beter rendement (ook voor tapwater), maar ze hebben nog steeds geen mogelijkheid om het tapwater verwarmingsvermogen instelbaar te maken. Verder zijn nieuwe apparaten standaard voorzien van alle benodigdheden die iedereen nodig heeft, waaronder een magnetische vuilafscheider.

Naast de technische verbeteringen die in de laatste generatie warmtepompen zijn doorgevoerd, wil ik ook benadrukken dat de Daikin organisatie sterk is uitgebreid en geprofessionaliseerd. Dus veel problemen waar ik tegenaan gelopen ben, zul je bij het aanschaffen van een nieuwe warmtepomp niet meer tegenkomen.