Inleiding

In dit artikel geef ik mijn visie op de ontwikkelingen in de energiemarkt voor de eigen huis bezitter. Dit doe ik aan de hand van de ervaringen die ik zelf heb opgedaan. Met als doel zo min mogelijk geld hier aan uit te hoeven geven. Niet alleen nu, maar ook in de komende jaren. Aan de orde komen mijn energierekeningen van de afgelopen jaren, vaste en dynamische energiecontracten, EPEX, onbalansmarkt, zonnepanelen en thuisbatterijen.

Ik sluit het artikel af met de beschrijving van een voorstel voor een nieuwe vorm van dynamische tarifering waarmee de kostenstijging ten gevolge van het sterk toegenomen gebruik van zonnepanelen en windmolens beperkt kan worden.

In 2022 heb ik enkele blogposts (eerste, tweede) gewijd aan de veranderingen in de energiemarkt en de gevolgen voor je elektriciteitsrekening. In de tussentijd is er veel gebeurd en is het goed om te evalueren of de keuzes die ik toen voorstond, nog steeds de juiste keuzes zijn.

Wie zijn de belanghebbenden die bepalend zijn voor je elektriciteitsrekening?

Zoals ik in 2022 geschreven heb, zijn er 3 begunstigers: de energieleverancier, het netwerkbedrijf en de overheid. Maar er is een nieuwe partij bijgekomen. Als gevolg van de enorme druk uit de installatiewereld, is er nu ook een bekende zonnepanelenleverancier (Zonneplan) die deze markt betreden heeft. We zien hier dus een integratie van leveranciers van zonnepanelen, laadpalen, thuisbatterijen en electriciteit. Gaat dit in navolging van de telecommarkt een nieuwe trend worden?

Het netwerkbedrijf

Het netwerkbedrijf is een stabiele factor in het geheel. Er is vanuit de markt een enorme druk om het netwerk uit te breiden, en dit wordt omgeslagen in een vast tarief per aansluiting. Hoe zwaarder de aansluiting, hoe hoger het tarief. In 2022 was het tarief 221 euro, in 2024 is dit al gestegen naar 401 euro (exclusief BTW !!). Ik denk dat het einde van de stijgingen nog niet in zicht is.

De overheid

De overheid is een sterk bepalende kostenfactor. Er wordt in de media alleen gesproken over het al dan niet stopzetten van de salderingsregeling, maar onderschat de andere belastingen niet.
Allereerst de energiebelasting. Deze is vanaf 2023 gecombineerd met de ODE (Opslag duurzame energie). Deze bedraagt voor 2024 € 0,10909 ct (excl. BTW) per kWh. Deze zijn dus weer verdubbeld ten opzichte van 2022.

Ook in 2024 krijg je weer een korting over de energiebelasting. Deze bedraagt € 521,81 en is iets minder dan in 2022.

Over al deze bedragen wordt ook nog BTW gerekend. In 2022 een poosje 9%, maar tegenwoordig weer gewoon 21%.

Dan komen we bij de salderingsregeling uit. Geen belasting, maar een subsidieregeling. Met salderen wordt bedoeld dat je alleen belasting hoeft te betalen over de netto afgenomen hoeveel elektriciteit. Dus als je 2000 kWh afneemt en 1200 kWh in een jaar teruglevert, hoeft je over 800 kWh energiebelasting te betalen. Uitgaande van de tarieven van 2024, is dit dus ongeveer 800 * 0,10909 * 1,21 = € 105,60.

Wat gaat er met je energierekening gebeuren als het salderen stopt? Dan moet je over 2000 kWh belasting betalen. Dit is dan, ook weer uitgaande van de tarieven van 2024, 2000 * 0,10909 * 1,21 = € 264. Dus € 158,40 extra.

De energieleverancier

De energieleverancier haalt zijn winst uit het verschil tussen in- en verkoop van elektriciteit (bij vaste tarieven) of door een marge te vragen op het leveren en terugleveren bij dynamische tarieven.

Mijn energietarieven van 2022 – 2023

In 2022 heb ik betoogd dat ik verwacht dat het voor veel mensen aantrekkelijker zou zijn om over te stappen naar een dynamisch contract. Dit heb ik toen ook gedaan. Maar inmiddels ben ik weer terug naar een vast contract. Ik zal uitleggen waarom.

In 2021 had ik bij Greenchoice een mooi vast contract. Hetzelfde lever- en teruglevertarief: € 0,11. Let op! alle bedragen zijn excl. BTW.

Begin 2022 kwamen de dynamische contracten. Hoge teruglevergoedingen en lage tarieven als de zon schijnt. Omdat ik er vroeg bij was, heeft dit goed uitgepakt voor mij in 2022. De energietarieven gingen alle kanten op, maar met dit contract wist ik nette tarieven te realiseren:
Januari – Mei: Greenchoice; Levertarief: € 0,112; Teruglevertarief: € 0,11
Juni – December: Frank Energie; Levertarief: € 0,168; Teruglevertarief: € 0,114

Iedereen ging door met het plaatsen van zonnepanelen, met als gevolg dat de teruglevertarieven fors inzakten. Dit zie je in 2023 gebeuren:

2023: Frank Energie; Levertarief: € 0,121; Teruglevertarief: € 0,038

Het levertarief zakte met ongeveer 25%, maar het teruglevertarief met ongeveer 65%. Wat ook niet hielp was dat dynamische contracten inmiddels de heilige graal zijn, waardoor de energieleveranciers hun eigen toeslagen (in het tarief verwerkt) fors opschroefden. Tussen het moment dat ik begon en al een half jaar later werden de kosten per kWh met 50% verhoogd, en de terugleverkosten begin 2023 met nog eens 35%. Waar ik in 2022 per saldo nog geld terug kreeg (niet alleen dankzij de overheid), moest ik in 2023 fors bijbetalen. 65% van de rekening bestond uit kosten voor Frank Energie, want er was 13.000 kWh elektriciteit door de kabel heengegaan!

Grote verschillen in kosten tussen vast en dynamisch contract

Dit brengt mij op een belangrijk verschil tussen vaste en dynamische tarieven waar ik in mijn vorige blog aan voorbij ben gegaan. Dit is de wijze van berekenen van de kosten.

Ik zal dit aan de hand van twee voorbeelden duidelijk maken.

Voorbeeld 1.
Uitgangspunten: een jaarafname van 2000 kWh en 1200 kWh teruglevering, tegen een levertarief van € 0,15 en teruglevertarief van € 0,08 per kWh.

De kosten zijn dan:
Vast tarief: (2000 – 1200) * € 0,15 = € 120
Dynamisch tarief: 2000 * € 0,15 – 1200 * € 0,08 = € 204

Voorbeeld 2.
Uitgangspunten: Een energieneutraal huis: zowel afname als teruglevering zijn 2000 kWh. Levertarief € 0,15 en teruglevertarief € 0,08 per kWh.

De kosten zijn dan:
Vast tarief: (2000 – 2000) * € 0,15 = 0
Dynamisch tarief: 2000 * € 0,15 – 2000 * € 0,08 = € 140

Mijn energietarief van 2024 – 2027

Deze berekening maakt duidelijk waarom ik in maart 2024 weer teruggegaan ben naar Greenchoice.

Januari 2024 – Februari 2024: Frank Energie; Levertarief: € 0,121; Teruglevertarief: € 0,038
Maart 2024 – Maart 2027: Greenchoice; Levertarief: € 0,137; Teruglevertarief: € 0,08

Kosten dynamische tarieven worden steeds onduidelijker

Bij het schrijven van dit artikel heb ik nog eens gekeken naar de kosten die Zonneplan en Frank Energie in rekening brengen voor hun dynamische tarieven.
Zonneplan heeft een vergelijkingstabel op hun website staan: zie https://www.zonneplan.nl/energie/dynamische-energieprijzen
Deze bestaan uit een vaste vergoeding per maand + vergoeding per kWh. De vaste vergoeding per maand is bij Frank Energie inmiddels gestegen naar € 5,79 per maand, terwijl ik tot en met februari van dit jaar € 4,13 heb betaald.
Het laatste opslagtarief voor leveren dat ik heb betaald is € 0,0254 per kWh en voor terugleveren € 0,03509. Deze tarieven staan niet meer op hun website. De tarieven op de website van Zonneplan kloppen zeer waarschijnlijk dus niet.

Zonnepanelen

De laatste tijd lees je steeds vaker dat het niet meer interessant zou zijn om in zonnepanelen te investeren vanwege de terugleverkosten die sommige energieleveranciers in rekening brengen en de salderingsregeling die zou stoppen.
Voor dit artikel beschouw ik beide aspecten als gegeven waar je wel of niet mee te maken hebt of gaat krijgen. Zoals zoveel factoren in het energie-verhaal verandert de realiteit iedere dag.
Zo heb ik begin maart 2024 met Greenchoice een scherp 3-jarig contract af kunnen sluiten zonder terugleverkosten. Volgens Milieucentraal is de verwachte stroomprijs voor de komende jaren constant: de kosten voor elektriciteit zullen stijgen en de energiebelasting zal langzaam minder worden.
De verwachting is dat de salderingsregeling in de loop van de jaren afgebouwd gaat worden.
Een andere factor die van belang is zijn de energiecertificaten die nog steeds verhandeld worden. Zolang dit blijft toegestaan, waardoor we in de winter groene energie uit bijvoorbeeld Noorwegen hebben, zie ik ook geen reden dat de energieprijzen hard zullen stijgen. Ook niet dat ze hard zullen dalen trouwens.
Het verleden heeft laten zien dat investeren in zonnepanelen een goed rendement opleverde. Ik verwacht niet dat dit minder zal worden aangezien er elk jaar meer elektriciteit nodig is.

Thuisbatterij

Er is al door veel mensen aan het financiële rendement van de thuisbatterij gerekend, maar elke keer blijkt weer dat deze in de Nederlandse situatie niet rendabel is te krijgen. Waarom ze in Duitsland wel veel verkocht worden heb ik niet onderzocht.

De nieuwste truc van de markt

Maar de markt wil deze wel graag leveren… Dus hebben enkele leveranciers een truc bedacht en – ik vermoed afgelopen maand (maart/april 2024) – op de markt gebracht.
Deze truc staat goed beschreven op de website van Frank Energie. Zie https://www.frankenergie.nl/nl/slimme-diensten/slim-handelen (lange pagina!)
Samengevat:
1) (Voornamelijk) als gevolg van de salderingsregeling, levert een thuisbatterij niets op.
2) Door gebruik te maken van de dynamische EPEX tarieven (laden als het tarief laag is; ontladen als deze hoog is) kun je met een 10 kWh batterij en 5 kWh omvormer zo’n € 394,61 per jaar verdienen.
3) Door slim te handelen op de onbalansmarkt, kun je wel € 1.144,58 per jaar verdienen!

Mijn grote bedenkingen bij deze truc

Omdat de opbrengsten zo nauwkeurig genoemd zijn, heeft dit mij aan het denken gezet. Hierbij heb ik de volgende denkstappen gezet.

1. Een traditionele elektriciteitsleverancier (bijvoorbeeld Greenchoice) verdient geld door de handel in elektriciteit.
2. Een nieuwe elektriciteitsleverancier (bijvoorbeeld Frank Energie) verdient geld door een marge te zetten op elektriciteit die in de vrije markt aangeboden wordt (EPEX). De tarieven liggen een dag van te voren vast, dus de opbrengsten berekening is voor alle betrokken partijen te maken (en controleren!). In de 2,5 jaar dat elektriciteit volgens dit model aangeboden wordt, hebben zij hun marges fors op weten te schroeven waardoor dit product veel minder aantrekkelijk is geworden voor consumenten. De tarieven van de verschillende aanbieders zijn inmiddels steeds slechter met elkaar te vergelijken, omdat zowel Frank Energie als Zonneplan hun opslagtarief niet (meer) publiceren. Ik heb dit niet voor de andere leveranciers onderzocht.
3. De markt heeft bedacht dat we meer met batterijen (energieopslag) moeten gaan doen, want dit ontlast het netwerk. Iedereen weet dat batterijen duur zijn. We begrijpen hopelijk allemaal dat dit betaald moet worden. Door onszelf!
4. En dan zeggen enkele nieuwe energieleveranciers dat je met batterijen geld kunt gaan verdienen. Is dit niet in flagrante tegenspraak met 3?
5. Het verdienmodel is voor de consument erg mistig:
– De eerste 5 jaar verdien je zowieso niets. Terwijl je – als je in dit verhaal gelooft – al wel fors geïnvesteerd hebt in een batterij.
– Frank Energie komt niet verder dan te beschrijven dat je ‘ongeveer 85% van hun opbrengst’ krijgt. Dit is op geen enkele wijze te verifiëren of te vergelijken met andere aanbieders. Zonneplan maakt het nog bonter: zij schrijven hier niets over. Bij mij gaan dan alle seinen op rood.

Enkele andere wetenswaardigheden

Dan wil ik ook nog enkele andere aspecten over de thuisbatterij noemen.
Ten eerste de kosten. Er zijn enkele slimmerikken die bedacht hebben dat je de BTW terug kunt vragen. Hierbij is het van belang dat de energie wordt ingekocht en verkocht. Als je deze alleen gebruikt voor je eigen energie, dan kan de BTW niet teruggevraagd worden. Een grijs gebied waar nog wel het nodige over zal worden geprocedeerd.

Ten tweede het type batterij. De techniek van de batterij is nog steeds in ontwikkeling. Bijna elk jaar komen er weer betere types op de markt. Het einde is (gelukkig) nog niet in zicht. Dit betekent dat de levensduur ook steeds beter wordt. Wanneer is het – als je naar dit aspect kijkt – het juiste moment om in te stappen? Ik denk dat de techniek van een LFP batterij nu goed genoeg is om dagelijkse fluctuaties op te vangen. Voor het opslaan van de wintervoorraad zijn er nog geen batterijen beschikbaar.

Dan komen we uit bij de zoutbatterij. Hier wordt tegenwoordig weer erg veel aandacht voor gevraagd, recentelijk door het populaire Youtube kanaal Universiteit van Nederland. Ik zou zeggen: bekijk eerst de video op https://youtu.be/OGKvWs1bO4w en lees vervolgens dit artikel:
https://www.wattisduurzaam.nl/39434/energie-besparen/warmte-koude/ook-de-eindhovense-zoutbatterij-is-niet-de-heilige-warmte-graal/
Ik heb het sterke vermoeden dat verschillende bedrijven dringend op zoek zijn naar extra financiering, waardoor ze zo actief zijn met het maken van mooie promovideo’s. Maar de tijd zal het leren, mijn kennis op dit gebied is beperkt. Ik blijf dit onderwerp met belangstelling volgen.

Enkele adviezen

Wat is nu wijsheid bij het zo laag mogelijk houden van je electriciteitsrekening?

1. Zorg dat je zoveel mogelijk zonnepanelen hebt. Deze leveren nog steeds meer op dan batterijen. En elektriciteit blijven we nodig hebben. En steeds meer. Dit advies wordt trouwens ook gegeven door Milieucentraal.
2. Als je geen zonnepanelen hebt, ga dan voor een contract met vaste tarieven.
3. Als je wel zonnepanelen hebt, vergelijk dan de kosten van dynamische tarieven met vaste tarieven. Als je toch voor dynamische tarieven kiest, let dan goed op de opslag per kWh, zowel voor levering als teruglevering. En maak de rekensom!
4. Om als consument op een gezonde manier te kunnen profiteren van de onbalansmarkt is het belangrijk dat er een transparant prijsmodel komt. Zolang dit er niet is, zou ik er niet aan beginnen. Nog afgezien van de investeringskosten in een thuisbatterij.
5. Het heeft pas zin in een thuisbatterij te investeren als je een fatsoenlijke berekening van de terugverdientijd kunt maken. Gezien alle onzekerheden over tarieven in de markt, zou ik deze toch wel binnen 5-7 jaar terugverdiend willen hebben.

Een idee aan mijn brein ontsproten

Dit lange artikel wil afsluiten met enkele constateringen in de energiemarkt en een mogelijke oplossing hiervoor.

Probleemstelling

Het gevolg van veel zonnepanelen en windmolens is dat er een behoorlijk variable aanbod aan energie is. Dit resulteert in de volgende problemen:

1) Op lokaal niveau: overbelasting van de netwerkkabel, waardoor de netspanning te hoog wordt zodat zonnepanelen automatisch af gaan schakelen.
Dit probleem kan alleen opgelost worden door verzwaring van het netwerk, maar is natuurlijk duur.

2) Op hoger niveau: te veel aanbod van energie, waardoor er via de onbalansmarkt grote verbruikers opgeschakeld worden.

3) Op hoger niveau: te weinig aanbod van energie, waardoor er via de onbalansmarkt grote verbruikers afgeschakeld worden.

Mogelijke oplossing: netwerkbedrijf communiceert netwerkstatussen naar consument

Voor al deze constateringen geldt dat ze vervelend zijn en (mede) opgelost kunnen worden door de consument. Hetzij door (binnen haar beperkingen) energie te leveren of niet te leveren.

In situaties dat de consument wil leveren, maar niet kan omdat er geen vraag is, moet zij een stimulans krijgen om niet te leveren. Zodat zij deze energie zelf op kan slaan of de zonnepanelen uit kan zetten.

In situaties dat de consument geen energie kan leveren, maar er wel vraag is vanuit het netwerk, kan het netwerk aangeven wat de actuele energieprijs is. Hoe hoger de vraag vanuit het netwerk, hoe hoger het tarief.

In situaties dat de consument wil leveren en er ook vraag is, maar er technische problemen zijn (overbelasting) moet de consument hier ook voor gecompenseerd worden. Deze kosten zullen in de meeste gevallen gering zijn, omdat de tarieven in deze situatie laag zijn.

In mijn optiek zouden er dus een aantal netwerk-statussen gedefinieerd moeten worden. Ik schat maximaal 10 stuks: Status 1 is de goedkoopste, status 10 de duurste.

Het netwerkbedrijf zou aan elke status een tarief kunnen hangen die per dag varieert. Zodra het netwerkbedrijf vindt dat een status gewijzigd moet worden, stuurt ze deze wijziging naar een kleine of grote groep aansluitingen die gebruik maakt van deze oplossing.
Een uitbreiding op de slimme meter van de consument kan dan precies loggen wat er gebeurt. Deze gebeurtenissen, in combinatie het geleverde dan wel teruggeleverde vermogen wordt dan vervolgens voor de verrekening dagelijks of in real-time verstuurd naar het netwerkbedrijf.

De consument kan dan aan de hand van de statussen en het bijbehorende tarief voor die dag bepalen welke grootverbruikers (warmtepomp, EV-lader) eventueel aan of uitgezet moeten worden, of de thuisbatterij geladen of ontladen moet worden en/of het misschien interessant is om de zonnepanelen uit te schakelen.
En als blijkt dat de netspanning te hoog is, kan hij dit ook loggen.

Machine-learning, een ander woord voor AI, kan hierbij enorm behulpzaam zijn. Zowel voor de consument als voor het netwerkbedrijf.

Een betrouwbare oplossing voor alle betrokkenen

Deze oplossing is voor de consument veel betrouwbaarder omdat het kostenmodel volledig transparant is.
Ook voor het netwerkbedrijf is deze oplossing beter omdat hiermee consumenten en bedrijven beter gemotiveerd kunnen worden te investeren in thuisbatterijen dan de halve oplossingen die nu aangeboden worden door Frank Energie en Zonneplan.

Of thuisbatterijen hiermee een interessante investering gaan worden durf ik nog niet te voorspellen; dit zal sterk afhangen van de tarifering: hoe hoger de prijzen voor elektriciteit worden, hoe aantrekkelijker de thuisbatterij.

Waar ik wel van overtuigd ben is dat een sterk verbeterde variant van dynamische tarifering nodig is om het netwerk optimaler te benutten. Hiermee kan de kostenstijging ten gevolge van het sterk toegenomen gebruik van zonnepanelen en windmolens beperkt worden.

Ik ben benieuwd waar we over 2 jaar staan; ik probeer je op de hoogte te houden!